Geçtiğimiz on yıl içinde, yeni istihdam ve fırsatlar hep büyük şehirlerde yoğunlaştı ve insanlar hep o şehirlere akın etti. Ancak covid-19 etkisi ile değişen dünya dinamikleri sonrasında uzaktan çalışma anlayışı tüm sektörlerde kabul bulduğu için büyük şehirlere doğru olan bu göç akını azalacak belki de tersine dönecektir.
MGI araştırması gösteriyor ki 2008 küresel mali krizinden sonra Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’daki en büyük şehirlerin küçük şehirler ve kırsal alanlara göre istihdam artışından ciddi bir pay aldılar. Ancak pandemi sonrasında büyük şehirlerde ofis boşluk oranları önemli ölçüde arttı:
Bu düşüş San Francisco’da %91, Edinburgh’da %45, Londra’da %32 ve %27 örneğin Berlin’de %27 seviyelerinde olurken küçük şehirlerde ofis boşluk oranlarının da bir miktar düşüş gösterdiği ölçümlenmiş. (JLL office statistics, Q3 2020)
Bu durumun temel sebeplerinden biri elbetteki uzaktan çalışma şeklinin iş hayatında kalıcı bir yer bulmaya doğru hızla ilerlemesidir. Şirketler uzaktan çalışmayı teşvik ederken çalışanlar da gerek ekonomik sebeplerden gerekse de büyük şehirlerin kaotik ve kozmopolit yaşam tarzlarından sıkıldıkları için daha tenha, güvenli veya ucuz yöre ve yerlerde çalışmaya başladılar. Tabiki uzaktan çalışmanın çalışanlar üzerinde yarattığı negatif etkileri de bulunmaktadır.
Dünyada da bazı şirketler uydu ofisleri açmayı, küçük şehirler için teşvik programları geliştirmeyi çalışıyorlar. Bu hem uzakta kalmış yetenekli kişileri iş hayatına çekmek hem de mevcut çalışanların gider kalemlerinde tasarruf sağlayıcı fırsatlar yaratmak adına önemli bir hamle.
Hepimiz biliyoruz ki konut fiyatları ve kira rakamları küçük şehirlerde her zaman için daha düşüktür. Lakin Türkiye’de ilk etapta gördük ki insanlar daha çok yazlıklarına veya kıyı şehirlerinde ki müstakil konutlara doğru akın ettiler. Bu da özellikle İzmir, Muğla, Antalya gibi kıyı şehirlerindeki rayiç bedelleri arttırdı.
İspanya’da kiralar büyük ölçüde azaldı Madrid, Barselona ve Seville gibi şehirler, ancak Salamanca gibi daha küçük şehirlerde yükseldi. New York City, San Francisco Körfez Bölgesi, Washington, DC gibi metropol alanları ve Boston en büyük düşüşü yaşarken, daha küçük şehirler Madison, WI; Jacksonville, FL; ve Salt Lake City en büyük büyümeyi yakaladığı görülmüş.
Bu göçün kalıcı olup olmadığını daha sonra hep beraber göreceğiz. Bize göre çalışan kesiminin belli başlı illerde yoğunlaşması yerine Türkiye geneline yayılması ve kazanılan gelirin de yerelde harcanması hepimizin menfaatine olacaktır.
Buradan hareketle İş coğrafyası nasıl gelişecek diye düşünürsek, birden çok faktöre bağlı olacağı görülmektedir.